12 gusht 2007, Radio Kosova, Nga sulmet e egra të pushtuesve në luftën e fundit, u dogjen e u shkatërruan kullat si fortifikata të qëndresës si dhe objekte tjera të lashtësisë. Por, te 622 objektet kulturore te Decanit, të cilat do të futën nën mbrojtjen e ligjit do te deshmojne te kaluaren shqiptare dhe autoktonine.
Sipas historianeve, territori i Deçanit ishte i banuar nga Dardanët. Pushtuesit nëpër etapa të ndryshme të historisë janë munduar që këtë pasuri të përvetësojnë por gjurmët e autoktonisë janë të dukshme në trashëgiminë arkitekturore, etnografike, kulturore, historike dhe arkeologjike.
„Ka 622 monumentet e kultures ku nje numer shume I madh ne vitin 98-99 I jane ne nenshtru shkaterrimeve te luftes. Arsye tjeter eshte faktori natyre dhe fatkori njeri, sepse eduke e dit se komuna e Decanit per koke te banorti eshte kvadratura shume e vogel, nevoja e ndertimi te objekteve per banim ka qene arsye qe mbi germadhat e nje monumenti te ndertohet nje object I ri”-thote Avdyl Hoxha, drejtor i Institutit Rajonal per Ruajtjen e Monumenteve Kulturore, sipas te cilit, rendesi shume te madhe kane edhe germimet arkeologjike qe jane priroritet I Kuvendit Komunalt e Decanit dhe njekohesisht I Ministrise se Kultures.
“Qe, duke germuar në disa vende tashmë të identifikuara, te tregoje identitetin e popullates se komunes e Decanit dhe duke deshmuar autotoktonine shqiptare, te fundosin cdo trillim te ardhur nga qarqe te ndryshme per shkaqe politike”-thote z.Hoxha., I cili ne këtë kuadër ka numëruar 484 kulla, 25 mullinjtë, shtëpi tradicionale, objekte të kultit etj.
Hoxha me kete rast permendi edhe restaurimin e disa objekteve në Pejë dhe Deçan, nga INTERSOSI dhe SIDA, për të shtuar se së shpejti do të fillojë puna edhe në restaurimin e kulles së Gecajve në Llukë të Deçanit.
“Me thane te drejten, popullata eshte shume e interesuar-thote z.Hoxha. Sivjet kemi arritur qe me nje projekt prej 70 mije eurove te ndertohet nje kulle e gurit, kUlla e Ali Gecit puniemt ne te cilen do te fillojne keto dite...Ka nje karakter shume te madh historik, sepse familja e tij gjate tere lufetareve e ka dhene nga nje anetar te familjes per kete vend dhe ka nje vlere shume te madhe te arkitektures dhe stilit e artit te ndertimit, poashtu“.
Ne komunen e Decanit jane evidentuar 622 objekte të cilat do të futën nën mbrojtjen e ligjit. Ndersa, Manastiri i Deçanit I cili tashme eshte pranuar ne Orgnazitaen e UNESKO-s, si trashegimi kulturroe boterore, është vepra më e madhe që ruan elemente nga ndërtimtaria shqiptaro-dalmate. Ai tregon se në arkitraun e portalit jugor të narteksit gjendej edhe një mbishkrim i gdhendur nga arkitekti shqiptar dom Vita Kuçi, i cili së bashku me 39 gurskalitës te tjere e kishte ndertuar këtë manastir.
Ajete Sh. Beqiraj, Radio Kosova