26 prill 2011, Radio Kosova, Ne kuader te granteve per Zhvillim Ekonomik Rajonal(EURED) financuar nga Komisioni Evropian në vlerë prej 7.4 milionë eurosh, Rajoni i Pejes ka perfituar projekte ne vlere prej 1.8 milione eurosh. Nder ta eshte edhe projekti "Shihemi n´Dukagjin", qendra e te cilit do te jete ne nje kulle te lagjes Berishe, ne Junik.
Projekti implementohet nga Fondacioni Suedez “Trashegimia Kulturore pa Kufi” ne partneritet me komunat:Peje, Decan dhe Junik ku do te perfshihet shoqeria civile.
Sensibilizimi i popullates per trashegimine kulturore dhe natyrore si dhe promovimi i produkteve artizanale eshte qellimi i tri projekteve te financuara nga Komisioni Evropian, perfituese te te cileve jane pese komunat e Rajonit e Pejes;Iistogu, Klina, Peja, Decani dhe juniku. Nder ta eshte edhe projekti për Zhvillimin e Turizmit “Shihemi në Dukagjin” i cili do te implementohet nga Fondacioni Suedez “Trashegimia Kulturore pa kufi”. Qellimi i projektit Shiehmi ne Dukagjin eshte krijimi i kushteve per zhvillim te turizmit ne tri komunat fqinje: ne Peje, Decan dhe Junik, me c´rast synohet themelimi i nje Qendre per Turizem selia e se ciles do te jete ne nje kulle te Junikut. Sali Shoshi, eshte drejtor i Fondacionit Suedez “Trashegimia Kulturore pa Kufi, Zyra ne Prishtine, implementuese e ketij projekti:
“Ka qene nje proces i perzgjedhjes se qendres, nje konkurs i hapur ne te cilin kane aplikuar 14 pronar. Komisioni i perbere prej tri komunave, prej CHWB, nje perfaqeusesi te shoqerise civile si dhe nen mbikeqyrjen e Komisionit evropian, e ka pezgjedh nje kulle ne Junik e cila i ka 18 ari truall brenda truallit e vet dhe kulla e cila eshte e djegur por e cila do te kthet ne formen e vet autentike”.
 |
| Rruge e Junikut |
Qendra e Turizmit “Shihemi ne Dukagjin” do t´jete ne Junik
Kulla gjendet ne Junik, pikerisht ne lagjen Berishe, rreze pyjeve e buze Erenikut, me 18 ar hapesire. Nje vend ideal ky, per ndertimin e Qendres se Turizmit ne te cilin gershetohen te gjitha vlerat, thote drejtori Shoshi. “Atje eshte vend ideal, per shkak se ka hapesire te mjaftueshme por edhe ngaqe eshte kufiri ne mes te mjedisit historik dhe te mjedisit natyror te Junikut. D.m.th. eshte nderlidhje e mire e ketyre dy potencialeve qe Dukagjini eshte i njohur, nderthurje kulturore dhe natyrore e cila eshte baze per zhvillimin e turizmit”.
Si shumica e kullave shqiptare te cilat jane histori me vete, edhe Kulla e Isufaj sherbeu si rezidence e burrave te kohes, nder te cilet mbahet mend heroi i kombit, Azem Bejta. E themeluar ne fillim te shekullit 19-te, kulla u ruajt ne origjinalitetin e vet deri ne vitin 1999, kur forcat serbe e rrenuan me themel.
 |
| Fatmir Isufaj, pronari i Kulles |
“Deri me 1999, kulla ka qene e kompletuar me interier dhe oda e burrave ka qene funksionale, ku jane mbajt do t´pame e dasma. Ne vitin 1999 e dogjen forcat serbe. Tash ka mbet vec germadhe. Kulla i ka rreth 270 metra katrore, eshte nente me dhjete se kullat trekateshe tradicionalisht jane ne keto permasa. Ne katin perdhese kane ndejt bagetia, kati i mesem ka qene per banim, kuzhine dhe dhoma te fjejtes, ndersa kati i eperm ose i treti asht shfrytezu per ode te burrave dhe divanhane”, shpjegon 47 vjecari Fatmir Isufaj, familjes se te cilit i perket kjo kulle.
Komuna dhe qytetaret te njezeshem per Kullen e Isufajve
Shtytja me e madhe per aplikim ne konkursin e hapur, ishte komuna e Junikut dhe bashkefshataret e familjes Isufaj. Ndersa, pozita gjeografike mes panorames rreze Gjeravices ia garantoi perzgjedhjen ne mes 14 kullave tjera konkurente.
“Kulla eshte rreth 80-100 metra prane lumit Erenik rreth 150 metra larg te cilit fillojne pyjet, nje here halore, pisha, e me lart fillojne geshtenjat. Dhe ky element ka ndiku pozitivisht per arsye se kulla perreth vetes ka nje peisazh shune te bukur prej te cilit edhe komisioni eshte mahnit. Ajo edhe infrastrukturen e ka pas shume ma funksionale se kullat tjera, se fati ka deshte qe Juniku te jete me kanalizim te ujerave te zeza. Pra, gati 90 per qind e qytetit tashme jane kyqur, ndersa lagja Berishe eshte kyqur kahere, qe don te thote, e ka komplet infrastrukturen, me rryme, me ujesjelles, me kanalizim. Mirepo, elementi kryesor kane qene tiparet e kulles si dhe 17-18 ar hapesire qe i dedikohet kesaj kulle”, rrefen z.Isufaj i cili ka dhene kete hapesire ne shfrytezim per 15-te vjet, ne shkembim te kthimit te kulles se te pareve te tij ne formen e pare.
 |
| Afrim Gjota,junikas |
“Jam shume i gezuar per arsye se kulla nuk eshte vec per Fatmirin ose per lagjen tone, por eshte per krejt Junik besa edhe per krejt Dukagjin, se ruhen do tradita edhe prej ketu menagjohet nje pjese e Alpeve Shqiptare. Vec le te behet, le te ruhet trashegimia kulturore pikesepari. Pastaj, hapen do vende te punes, meqense na jemi komune e re edhe shume e varfer dhe duke pasur ketu nje qender turizmi, kemi interes edhe une edhe bashkefshataret e mi”.
Junikasit i gezohen hapjes se Qendres se Turizmit ne Junik
Njeri nder keta bashkefshatare eshte edhe Afrim Gjota, i cili eshte krenar pse Qendra e Turizmit “Shihemi n´Dukagjin” do te ndertohet pikerisht ne Junik.
“Per Junik kjo do te thote shume. Piksepari nje here e ruan tradhegimine kultutrore te kullave ne Dukagjin dhe une besoj se me perzjgedhjen e kesaj kulle, ne si junikas kemi pefitu shume se pas ndertimit te saj, ketu do te punesohen disa njerez. Pas saj, un nuk besoj se do te mbetet ndonje kulle pa u rindertuar. Keshtu qe jemi shume te kenaqur dhe te gezuar, se ketu sigurisht dot e filloje zhvillimi i turizmit veror dhe dimeror qe eshte shume domethenes per Junikun dhe qytetaret tane, te cilet do te punesohen atje”,thote z.Gjota.
Projekti Shihemi n´Dukagjin implementimi i te cilit ka filluar me 24 nentor te vitit te kaluar do te zgjas deri me 24 nentor 2012. Shuma e tij e pergjithshme eshte rreth 480 mije euro, me pjesemarrje te CHWB-se me 10 per qind, ndersa 90 per qind te tjera nga Komisioni Evropian. Partnere te projektit jane tri komunat, te cilat jane te obliguara te delegojne nje anetar te stafit te vet qe t´i mbuloje projektet. Ndersa, ne bordin e projektit nderkohe eshte Syri i Vizionit nga Peja, se ciles do t´i bashkangjiten edhe nga nje OJQ nga Decani dhe Juniku, per te implementuar projekte te vogla te vetdijesimit te komunitetit, perfshirja e te cilit do te jete ne disa nivele-thote drejtori i CHWB-se ne Kosove, Sali Shoshi.
Objektet e trashegimise jane thesar
 |
| Kulla autoktone shqiptare(Cright.CHWB) |
“Komuniteti duhet te vetdijesohet qe objektet e vjetra jane pasuri dhe ata dueht t´i ruajne ato si syte e ballit. Eshte pasuri kulturore e cila tregon identitetin, e tregon rrugen e atij komunteiti prej ku ka ardhe dhe ku eshte sot. Poashtu, eshte pasuri ekonomike. Ta marim shembiul ne rajon, Kotorrin, i cili sot eshte ne listen eboteore te trashegimise, ne Unesko dhe vlera e shteive te vjetra ne Kotorrr, qe nga hyrja ne listen e trasheigmise btoeroe,elvera ekonomike eshte dhjetefishu”.
Permes ketij shembulli, drejtori Shoshi deshiron t´ua bej me die pronareve te objekteve te vjetra se ajo qe mund te shihet sot si barre, ne nje te ardhme jo fort te larget do te kthehet ne burim te ardhurash per shume te papune.
“Ata qe i kane ruajt ato,qofshin edhe rrenoja do te ejtene fatlume, sepse sot turizmi e sidomos turizmi kulturor eshte ne rritje ne gjithe boten. E di qe proanret kane veshtiesi me e pa ate, por duke marre parasysh sehmbujt neper bote, perspektiva ekziston dhe permes valeve tuaja ju bej apel qe nese ata kane neper oborret e tyre cfaredo shtepie, qofte ajo rrenoje, te bejne cmos qe ta ruajne, sepse heret ose vone,ata do te jene fatlum te jene pronar te dickaje qe nuk mund te matet me para”.
Kullat si bujtina tradicionale
Pas fazes se pare te projektit, CHWB planifikon hartimin e projekteve te tjera te cilat do te perforcojne Qendren e Turizmit “Shihemi n´Dukagjin”, me qellim te adaptimit te objekteve te vjetra per turizem dhe trajnim te pronareve te ketyre ndertesave per sherbime. Ky produkt do te promovohet nepermjet qendres se turizmit, e cila do te jete ne dispozicion per rezervime Online, ne menyre qe vizitoret, sado larg qofshin, te kene mundesi te perzedhjes se ofertes dhe te rezervimit. Por, deri atje ka nje rruge te gjate, thote z.Shoshi:
 |
| Kulla e Mazrekajve |
“Puna me pronare te ndertesave tradicionale, puna me komunitetin, me idene qe ata te trajnohen dhe te kuptojne cka eshte sherbimi i turizmit, si zhvillohet turizmi dhe menagjohet turizmi. ne sherbimet. Grupi i dyte jane komunat, sepse ne kemi te bejme me tri komuna te cilat jane fqinje njera me tjetren, te cilat kane elemente te perbashketa te turizmit dhe ato ne vend se individualisht t´i zhvilloje politikat eshte mire qe kete ta bejne bashkarisht. Ndersa grupi i trete jane donatoret, te cilet do t´identifikojme nepermjet Qendres se Turizmit ne do te identifikojme se cilat jane prioritetet e tri komunave dhe per keto prioritet do te bejme plane veprimi te cilat do t´iu dorezohen donatoreve te mundshem , per ta ndihmu zhvillimin ekonomik te ketyre tri komunave permes te turizmit”.
Nevojitet ngritje e vetdijes se komunitetit
Meqense ne kuader te projektit synohet identifikimi i te gjitha OJQ-ve qe jane momentalisht ne treg, OJQ e gruas JETA ne Decan, eshte nder partneret e para te ketij projekti, thote drejtori Shoshi.
“OJQ JETA menagjon Kullen e Dranocit edhe ne permes projektit “Shihemi n`Dukagjin”, do t`mundohemi qe Kullen e Dranocit dhe OJQ-ne JETA ta fusim ne oferten tone. P.sh., nese diksuh eshte i interesuar ta kete nje Workshop ne Dranoc dhe krahas kesaj te kete dreke ose darke, automatikisht qendra Shihemi ne Dukagjin, identifikon Dranocin dhe OJQ-ne Jeta te cilat do ta ofrojne kete sherbim. OJQ Jeta per ne eshte target i pare edhe gjithsesi do te jete pjese e projektit tone”, thote drejtori Shoshi.
 |
| Ogjaku i kulles |
Perderisa per kryetaren e shoqates Safete Gacaferin, pejsemarrja ne nje projekt e tille ka nje domethenje te madhe.
“Ky projekt eshte shume i rendesishem per komunen e Decanit e posaqerisht per fshatin e Dranocit, fshataret e te cilit mund te jene perfitues te medhenj, me kete rast, grate te cilat gjate trajnimeve te projektit do t´na ndihmojne rreth ushqimit per ta. Qellimi i projektit eshte qe te mbrohen kullat dhe me ane te tyre te zhvillohet turizmi rural, me c´rast perfitues direkt te projektit mund te jete grate edhe vajzat si dhe te rinjte e fshatit Dranoc. Projekti shtrihet ne tri komunat dhe cilido qe ehte i kyqur brenda tij, do te perfitoje”, thote z.Gacaferi.
Kuzhina tradicionale nga rrjeti i grave te shoqates “JETA”
Rrjeti i grave te OJQ-se Jeta ne Decan, ne kauder te projektit do te bejne pergatitjen e ushqimit tradicional per pjesemarresit ne trajnimet e organizuara ne Kullen e Mazrekajve, te cilen e menagjon kjo shoqate.
“P.sh., kur ata organizojne trajnimet rreth projektit te cilat do te mbahen ne Kullen e Mazrekajve, ne bejme pergatitjen e ushqimit tradicional. Ketu patjeter jane te kyqura grate e Lagjes Mazrekaj, me te cilat ne ofrojme ushqimin ne baze te preferencave te mysafireve, sic eshe buka misernike, leqeniku, flia, tespishtja e keshtu me radhe”.
 |
| Anetare te OJQ-se " JETA"gatuajne pite |
Z. Gacaferi, vitin e kaluar nga Ministria e Tregtise dhe Industrise eshte licencuar si trajnere per pergatitjen e ushqimit tradicional dhe deri me tani ka trajnuar stafin e disa objekteve hoteliere.
“Shembull konkret ne komunen e Decanit kemi hotel Elizen, stafin e te cilit e kemi trajnuar per pergatitjen e ushqimit tradicional e poashtu, edhe stafin e restorant Butrintit, ne Istog”, thote z.Gacaferi.
Projekti “Shihemi n´Dukagjin” eshte pjese e skemes per Zhvillim Rajonal(EURED) te financuar nga Komisioni Evropian ne kuader te Instrumentit per Paraanetaresim ne BE(IPA), i cili implementohet ne gjashte rajonet e Kosoves. Rajoni i Pejes ketu eshte perfituese e projekteve ne shume prej 1.7 milione eurosh, te cilat kane per qellim ruajtjene vlerave te trashegimise kulturore e natyrore, angazhimin e fuqise punetore, zvogelimin e papunesise si dhe rritjen e mireqenjes se qytetareve te kesaj ane.
